Αθήνα, Κυριακή 2
Δεκεμβρίου 2012.
Chemins enchevêtrés.
Παρουσίαση Ποιητικής Ανθολογίας του Κώστα Ευαγγελάτου,
Με τον καταξιωμένο καλλιτέχνη γνωριστήκαμε ως εισηγητές
στην Διεθνή Διεπιστημονική Ημερίδα που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου
στην Ρόδο, στις 05/02/2011 με θέμα : «ΠΡΟΣ
ΤΗ ΝΕΑ ΔΙΑΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΝΕΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ»
και έκτοτε έχει κερδίσει τον αμέριστο θαυμασμό και την εκτίμησή μου, τόσο για
την αυθεντική καλλιτεχνική του έκφραση, όσο για την ευρύτερή του καλλιέργεια
και το ήθος του.
Αν
και σας είναι ιδιαίτερα γνωστός από την πολύχρονη αισθητική του έρευνα, θα ήθελα
να αναφέρω επιλεκτικά ορισμένα βασικά βιογραφικά του στοιχεία: o εικαστικός, λογοτέχνης, περφόρμερ, θεωρητικός της τέχνης
Κώστας Ευαγγελάτος σπούδασε αρχικά Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αργότερα
ακολούθησε σπουδές στη Ζωγραφική και την Αισθητική Θεωρία της Σύγχρονης Τέχνης
στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Από το 1986 μέχρι το 1993 διετέλεσε καλλιτεχνικός
διευθυντής της γκαλερί DADA στην Αθήνα, ενώ το 1990 ίδρυσε το art studio EST. Παράλληλα με την ζωγραφική έχει δραστηριοποιηθεί διεθνώς
στην συγγραφή, την ποίηση, την Performance, την Body Art, το Happening, την Mail-art. Είναι μέλος επιστημονικών,
εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών οργανισμών και από το 1991 του Επιμελητηρίου
Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Έχει κάνει ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα, τη
Θεσσαλονίκη, το Ρότσεστερ, τη Νέα Υόρκη, την Αβινιόν, τη Σαντιγί, το Παρίσι,
την Γλασκώβη, το Άμστερνταμ, την Λευκωσία και αλλού. Μάλιστα έχει κάνει επτά ατομικές εκθέσεις στο Παρίσι από το 1988 μέχρι σήμερα, που
έλαβε χώρα η πρόσφατη έκθεσή του τον Ιούνιο 2012, με τίτλο “Chemins enchevêtrés”. Παράλληλα, παρουσιάστηκε η έκδοση
της ομότιτλης ποιητικής του συλλογής στη γαλλική γλώσσα, η ίδια συλλογή για την
οποία έχουμε συγκεντρωθεί απόψε εδώ.------------------------------------------------------------------------------------
«Η τέχνη θα ήταν περιττή μόνο εάν η πραγματικότητα άγγιζε απ’
ευθείας τη συνείδηση» λέει ο Bergson. Είναι
ωστόσο δύσκολο να τη διακρίνει κανείς στην ουσιαστική της διάσταση.
Διαβάζοντας
την ποιητική αυτή συλλογή ισορροπούμε ανάμεσα στην αλήθεια και την αυταπάτη (την
πλάνη), στο εφήμερο του πόθου (έρωτα) και
στην διάρκεια της αγάπης για τη ζωή, στην εναλλακτικότητα αλλά και τη
σταθερότητα. Οι ποιητικές μορφές του Κώστα Ευαγγελάτου παίρνουν ζωή γίνονται
εικόνες ακριβώς όπως στους πίνακές και τα σχέδιά του καλλιτέχνη. Τα
συναισθήματα πλημμυρίζουν τις αισθήσεις. Μόνο μέσα από την «επιλησμοσύνη» (τη
λήθη) μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει στο σημείο να πιστέψει πως γνωρίζει μια
αλήθεια έλεγε ο Νίτσε, που για αυτόν δεν υπάρχουν πραγματικά γεγονότα μπορούμε
μόνο να προσεγγίζουμε την ερμηνεία τους, δεν υπάρχει δηλαδή μια
αντικειμενικά θεμελιωμένη αλήθεια, καθώς
η έννοιά της είναι σχετική. Αληθινό είναι απλώς
αυτό που ο καθένας μας
ορίζει ως τέτοιο ανάλογα με την εικόνα
που έχει πλάσει μέσα του από τα ερεθίσματα που έχει δεχθεί
για την πραγματικότητα. Στην ανάδυση λοιπόν της αλήθειας μας βοηθά
μόνο η ποιητική ενόραση και μορφοπλασία. Ωστόσο κατά την Πλατωνική
θεώρηση δεν χρειάζεται να ανακαλύψεις την αλήθεια παρά μόνο να την «θυμηθείς».
Ίσως να είναι αναγκαίο λοιπόν για την αρμονία της ανθρώπινης ύπαρξης να
κρατήσει τις αποστάσεις της από την διάρκεια της πραγματικότητας και να
οδηγηθεί στην αφαίρεσή της, στην διαφυγή και στην υπέρβασή της μέσω της ποίησης
για να καθαρθή. Να αγγίξει συνεπώς τη στιγμή.
Σ'
έναν κόσμο καθόλου στατικό, όπως άλλωστε και οι φόρμες των σχεδίων του που
κοσμούν το βιβλίο, θα ήταν ουτοπικό να πιστέψουμε πως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει
και στην τέχνη. Ο καλλιτέχνης-ποιητής ως ευαίσθητος στοχαστής, δεχόμενος επιρροές από
το περιβάλλον του, εκφράζεται μέσα από το έργο του και επιθυμεί να συμμετάσχει
στη διαμόρφωση με την σειρά του, του κοινωνικού γίγνεσθαι, εντάσσοντας τον
εαυτό του σε ένα πλαίσιο διαρκούς έκφρασης, ωρίμανσης αλλά και εξέλιξης.
Ο αναγνώστης προσλαμβάνει
μέσα από το βιωματικό έργο του εικαστικού και κυρίως μέσα από τον προσωπικό και
ενδοσκοπικό τόνο του, μια αγωνιώδη αναζήτηση της ίδιας της ζωής, της επίγνωσης
της αλήθειας. Όλα τα ταξίδια του εν τέλει, τα υπαρκτά αλλά και εκείνα του μυαλού συγκροτούν έναν
ενιαίο τόπο.
Συνεχίζοντας να
ακολουθούμε μια φιλοσοφική προσέγγιση, η δυνατότητα να οριστούν με σαφήνεια τις
περισσότερες φορές αντικειμενικές συστοιχίες μεταξύ αισθημάτων και πραγμάτων,
διαθέσεων και συνθηκών, έστω και αν ορίζονται κάποιες φορές συνειρμικά, επιτυγχάνει έναν τέτοιο οπτικό ερεθισμό που κυριαρχεί και έντεχνα
υποβάλλει μια εσωτερική κατάσταση. Προκαλείται συνεπώς το επιθυμητό
συναίσθημα με την εντύπωση των εικόνων και όχι με τη γλωσσική διατύπωση (όπως
ακριβώς και στην ποίηση του Έλιοτ). Δηλαδή σαν να λέμε ζωγραφική του
λόγου, όπως δηλαδή ένας «εικονιστής» ζωγράφος χρησιμοποιεί μια πλάγια
μέθοδο επικοινωνίας πομπού - δέκτη. Ειδικότερα θα αναφερθώ σ’ ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του ποιήματός του
με τον τίτλο : La “Gravure” (To Χαρακτικό),
… Mais ton corps souple
fleurit
dans l’azur de l’eau
dans
la lumière céleste de l’aurore
dans
les sillages dorés de l’argile
dans
les traces pierreuses du temps…
Η οικονομία μέσων που επιτυγχάνεται
μ’ αυτό τον έμμεσο τρόπο είναι μία από τις αρετές κάθε καλής σύνθεσης.
Υπάρχουν εμφανή αρκετά νεωτερικά
στοιχεία στην συλλογή αυτή όπως : η λεπτή ειρωνεία, ο ελεύθερος συνειρμός
ιδεών, τα εσωτερικά σύμβολα, η χρήση της μεθόδου των προσώπων, η πλάγια έκφραση
του συναισθήματος, η ιδιαίτερη λειτουργία ενός διευρυμένου τόπου και χρόνου.
Παράλληλα το βιβλίο εμφορείται από έναν διακριτικό θα έλεγα ρομαντισμό.
Οι συνθέσεις του Ευαγγελάτου που
διακοσμούν αυτή την ανθολογία, δεν είναι καθόλου στατικές όπως προείπα,
χαρακτηρίζονται από κίνηση και δυναμισμό, που επιτυγχάνεται μέσα από την
σχεδιαστική και τεχνική δεινότητα του δημιουργού. Παράλληλα, διαπνέονται από
έναν έντονο λυρισμό της φόρμας, που συγκροτεί μια ποιητική διάθεση εξωραϊσμού της πραγματικότητας. Η
γραμμικότητα των μορφών, οι μεγάλες και μικρές καμπύλες του, οι ευθείες, η
ώσμωση τους αποτελούν γεωμετρικό παιχνίδι στα χέρια
του, συνεπώς τα πάντα παίρνουν υπόσταση και μορφή. Όπως συμβαίνει και με την
ποίησή του.
Εν κατακλείδι, η τέχνη μας μαθαίνει να αναζητάμε, να επεξεργαζόμαστε, να αναδομούμε
εμπειρίες διευρύνοντας έτσι το οπτικό μας και κατ’ επέκταση το νοητικό μας
πεδίο.
Μαράη
Γεωργούση
Ιστορικός
Τέχνης, (Master 1&2 SORBONNE-Paris IV στην Ιστορία της Τέχνης,
Υπ. Διδάκτωρ
στην Ιστορία της Τέχνης, Μέλος της Ε.Ε.Ι.Τ.).
-----------------
Ροπή και Μνήμη στην ποίηση του
Κώστα Ευαγγελάτου
Ο Κώστας Ευαγγελάτος γράφει ποιήματα και
εκφράζεται με τον γραπτό λόγο ήδη από τη δεκαετία του 1980.
Προσωπικά σ’ αυτή του τη δραστηριότητα τον
παρακολουθώ από το 1993 με την «Τετραλογία της Υγρασίας», το 1996 με την «Οθόνη
των ονομάτων» και το 1997 με την «Ιδεογραφική Σμίλη».
Ομολογώ ότι «Η ροπή της μνήμης», η ποιητική
συλλογή του Κώστα Ευαγγελάτου, όπου εκτενές μέρος της παρουσιάζεται στην
παρούσα γαλλική έκδοση, με άγγιξε βαθιά, με συγκίνησε έντονα και βρήκα μέσα στη
ροή των λέξεων και την πλοκή των νοημάτων, θαμμένα συναισθήματα και κρυμμένες
σκέψεις του μυαλού μου, συχνά μνήμες ξεχασμένες.
«Η ροπή της μνήμης» είναι ένα έργο βαθιά
συναισθηματικό, που μέσα στις διαδρομές
του, ο καθένας μας θα βρει δικές του στιγμές, δικές του αναμνήσεις, πτυχές του
εαυτού του, ταυτόσημες αλήθειες.
Πράγματι, που μας οδηγεί η μνήμη; Η μνήμη
είναι ο άγγελος και ο σατανάς. Το καλό και το κακό. Το όνειρο και ο εφιάλτης. Η
επιτυχία και η δυστυχία της ζωής μας. Ο μέγας κριτής των πράξεών μας, των
ελπίδων μας, της ζωής μας που πιθανόν να είχαμε αν το παρελθόν είχε ανατραπεί ή
είχε άλλη πορεία.
Η πάλη της ψυχής να ξεχάσει, η εναγώνια
προσπάθεια να ξαναζήσει την ευτυχία που χάθηκε, που έφυγε πιθανόν για πάντα.
«Οι κρουνοί της
λησμονιάς
ξέπλυναν τα
θυμήματα»
Η μνήμη είναι οι ερινύες της ψυχής μας και ο
φύλακας άγγελος της ζωής μας.
«.....ονειρεύεσαι
τους Κήπους της Εδέμ
Γύρω σου ζουν οι εφιάλτες».
Η μνήμη, μας φέρνει στο νου, χιλιάδες πρόσωπα,
εκφράσεις, χαμόγελα, μάτια, δάκρυα, βλέμματα!
«Βαδίζω σαν τρελός στη λεωφόρο...
εδώ σε φίλησα –
εκεί γελάσαμε
εκεί κοιτάξαμε
μαζί τον ουρανό.
Εκεί – εδώ – πού
άραγε;
Το φάντασμά σου
χάθηκε
στις παιδικές
χαρές
και ζει χωρίς
εμένα».
Με τις μνήμες, οι συνειρμοί μπερδεύονται.
Ξεχνάς, ξαναθυμάσαι.
Η
καρδιά πονάει, ματώνει, το κλάμα φέρνει τη χαρά, την αγαλλίαση, το γέλιο!
«Φωτογραφίες φίλων
ξαχνισμένες
αρνητικά για
πάντα φυλαγμένα
σε φακέλους
απόρρητους της μνήμης».
Τι
κι αν τα πρόσωπα απουσιάζουν; Βρίσκονται στην καρδιά σου, γεμίζουν το μυαλό
σου, τις μέρες και τις νύχτες σου. Τα πρόσωπα φέρνουν μαζί τους μυρωδιές,
έρωτα, γαλήνη, γεύσεις γλυκές και πικρές του πόνου, αισθήσεις, εντυπώσεις,
ματιές, ανίχνευση, αναζήτηση, προσμονή, αναμονή, απουσία, θλίψη, μελαγχολία,
οργή, θυμό, πόνο, εξαπάτηση, οδύνη!
Κι όλα αυτά, γιατί οι αναμνήσεις είναι συνδεδεμένες
με τις αισθήσεις!
«Μηχανουργείο πόνου η
καρδιά μου
σε κάθε τρίξιμο της
πόρτας
ελπίζει κάποιον
ερχομό».
«Ανέτοιμος για μοναξιά
σαλπάρω για τα γκρίζα
χρώματα»...
«Ακούω ακόμη τις
κραυγές»...
«Του πόνου όμως η δαμάλα
σερβίρει ξύδι και χολή».
Ροπή και μνήμη. Δύο λέξεις εντελώς αντίθετες
μεταξύ τους που συνδεδεμένες όμως μπορούν να φανούν καταλυτικές για την
ανθρώπινη φύση.
Ετυμολογικά και εννοιολογικά, τη λέξη «ροπή»,
τη συναντούμε τόσο στη φυσική και τα μαθηματικά, όσο και στη ψυχολογία.
Θεωρείται δε, η έντονη κλίση ενός ατόμου προς ορισμένες πράξεις, κυρίως κακές,
μέχρι που μπορεί να εξελιχθεί στο βαθμό του πάθους.
Μπορεί αλήθεια, η ροπή της μνήμης να γίνει
πάθος; Έμμονη ιδέα;
Μπορεί
να συμβεί στην ανθρώπινη ψυχή, ουσιαστικά να μην ζει, αλλά μόνο να θυμάται;
«Στο πείσμα της απόφασης
στερεύω την ψυχή μου».
Στα πρώτα χρόνια της ανθρώπινης ύπαρξης, η
μνήμη αρχίζει να δημιουργείται, να γεννιέται και αυτές οι πρώτες καταγραφές του
μυαλού μας, οι οικογενειακές μνήμες, είναι που θα μας κυνηγούν σ’ όλη μας τη
ζωή.
«Αγάπη μνήμη που καρπίζει βάλσαμο».
Σιγά –σιγά, η μνήμη γίνεται ανάμνηση που
συχνά δεν δικαιούται να έχει ο κάτοχός της. Πολλές φορές, η ανάμνηση γίνεται
συνήθεια. Η ανθρώπινη φύση έχει την τάση να συνηθίζει εύκολα συχνά και τις πιο
αντίξοες καταστάσεις.
«Ζωγράφισα το όνειρο και ζουν οι εφιάλτες».
Στην
ανθρώπινη φύση όλα είναι δυνατά. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε τα συναισθήματα
των άλλων. Τελικός κριτής, μέσα από
τη διαδικασία της ανάμνησης, θα είναι η συνείδησή μας. Στο πέρασμα των ημερών, η
αλήθεια βγαίνει μπροστά μας. Τα πράγματα και οι καταστάσεις μπορούν πάντα να
αλλάζουν, μέσα σε μια μέρα, σε μια στιγμή. Μπορεί να σου συμβεί το χειρότερο,
να χάσεις τα πάντα, πραγματικά τα πάντα!
Η
εμπειρία δίνει γνώση και η γνώση είναι δύναμη. Σε κάνει να νοιώθεις ευτυχής,
πλήρης. Η ζωή, σου φάνηκε απλόχερη και γενναιόδωρη. Όσο για τις κακές
αναμνήσεις, ήταν θετικό κομμάτι του εαυτού σου. Έζησες τον πόνο και τον
ξεπέρασες. Τώρα πια δε φοβάσαι, έγινες δυνατός. Αντέχεις!
«Θεέ μου, σ΄ ευχαριστούμε που τρέφεις
πάντα την αυγή».
Αννίτα Πατσουράκη
Ιστορικός Τέχνης
 |
| ΚΩΣΤΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ, ΜΑΡΑΗ ΓΕΩΡΓΟΥΣΗ, ΑΝΝΙΤΑ ΠΑΤΣΟΥΡΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ 2012 |
