ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΔΡ. ΣΟΦΙΑΣ ΜΩΡΑΙΤΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΥ

Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΤΟΥ  2016

                                                                                    

                                                  Σοφία Μωραΐτη, Δρ Φιλοσοφίας

«Είδες και άκουσες και είπες / απόψεις περί Ποίησης και Τέχνης…» 

                                                                                                            K.E.

Όταν ο Κώστας Ευαγγελάτος με τίμησε χαρίζοντάς μου «Το Ημερολόγιο του 2016» που είχε ετοιμάσει και όταν αργότερα μου ζήτησε να το παρουσιάσω σκέφθηκα ότι ένας καλλιτέχνης δημιουργεί απεικονίζοντας την πραγματικότητα με τη βοήθεια των αισθήσεων. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η τέχνη, η ζωγραφική εν προκειμένω, είναι «μίμηση οπτικών εμφανίσεων με τη βοήθεια του χρώματος και του σχεδίου». Πηγάζει από τη σοφία και την παραγωγική ικανότητα του ανθρώπου. Η ποίηση, σύμφωνα πάντα με τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, είναι και αυτή δημιουργία με βάση τη φυσική διαδικασία αναπαράστασης της πραγματικότητας, την οποία καθένας μπορεί να καταλάβει και με την οποία μπορεί να ταυτιστεί. Μιμείται ψυχικές ιδιότητες, παθήματα και ενέργειες ανθρώπων.

            Η περίπτωση του Κώστα Ευαγγελάτου είναι η έκφραση και των δύο αυτών τεχνών : της ζωγραφικής και της ποίησης, τις οποίες εκπροσωπεί επάξια. Είναι δύσκολο να μιλήσουμε για τη ζωγραφική του παραμερίζοντας την ποίησή του, είναι δύσκολο κοιτάζοντας έναν πίνακά του να μη σκεφθούμε ποιο είναι το ποίημα στο οποίο παραπέμπει, για τον λόγο αυτό ανατρέχουμε στους στίχους του. Το ίδιο ισχύει και για το ημερολόγιό του που έχει τον τίτλο «Αμμογραφίες». Το εξώφυλλό του έχει το μπλε της θάλασσας, τον έλικα και δύο μικρότερες φωτογραφίες αριστερά και δεξιά: η μία τη βίλλα Ροδόπη και η άλλη ρόδια. Κάθε μήνας  απεικονίζει  μια ήρεμη γυναικεία ή ανδρική μορφή ή ένα γεωμετρικό σχήμα : έλικας, κύκλος, παραλληλόγραμμο όλα χαραγμένα επάνω στην άμμο από τον ζωγράφο. Επτά συνολικά μορφές, γνωστές από τους πίνακές του, κοσμούν τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο, Σεπτέμβριο και Οκτώβριο μορφές που θα μπορούσαν να απεικονίζουν τον Απόλλωνα, τον Ορφέα και την Ευρυδίκη, ή ένα σύγχρονο πρόσωπο ενός καθημερινού ήρωα. Μορφές που ενώνουν το παλαιό με το νέο, που δηλώνουν τη συνέχεια, που αποπνέουν μουσική και ποίηση.  Σε ένα ποίημά του ο Κ.Ε. γράφει : «Δεήθηκες εκ γενετής / για τη συνάντησή μας / στους άφθαρτους αρχάγγελους της σκέψης / στο πνεύμα της αφής και της αγάπης / τους ζήτησες τη διδαχή-εμφύτευμα ζωής.

Η γυναικεία μορφή του Αυγούστου έχει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την ατμόσφαιρα του ναού, είναι  μια γυναικεία απεικόνιση μέσα σε κύκλους, ημικύκλια, ακτίνες και ευθείες. Όλο το σχήμα ανατρέχει στη μορφή της Αθηνάς ενός αρχαίου ναού, θυμίζει όμως και χριστιανικό ναό, εάν θελήσουμε να ανατρέξουμε στη σημαντική εορτή της χριστιανοσύνης τον μήνα αυτό. Είναι χαρακτηριστικοί οι στίχοι του : «Ο νους-ναός και νάμα / γεννάει δίκτυο ανατροπής / κεντρίζει με τη γλώσσα της αλήθειας / και θάβει τα ευρήματα της γνώσης».  

Η σκιά του ίδιου του δημιουργού την ώρα της δημιουργίας του εμφανίζεται τους μήνες Ιούνιο και Νοέμβριο, με το χαρακτηριστικό φτερό με το οποίο χάραξε τους αμμο-πίνακές του. Είναι εκεί ο ενδιάμεσος που μας μυεί στην τέχνη του. Παραθέτω : «Σμίλη φασμάτων / στην ακμή του νου / ανάγλυφα σμιλεύει / συνευρέσεις με την Τέχνη».

 Απομένουν δύο μήνες: ο Ιούλιος και ο Δεκέμβριος. Τον Ιούλιο μια άλλη ανδρική σκιά – ίδια  αυτή του εξωφύλλου προσπαθεί και καταφέρνει με τα χέρια υψωμένα να κρατήσει τον έλικα –σχήμα αγαπητό στον Κ.Ε-  που είναι μεταλλαγή ιωνικού κυονόκρανου. Γράφει :  «Στο δύσβατο κενό του χρόνου / ταυτίζεται η μυστική γραφή / κάθε παράλληλης αλήθειας». Συναντούμε συχνά το σχήμα του έλικα στη ζωγραφική του, αρχαίο σύμβολο ιστορίας, πολιτισμού και σοφίας. Είναι ο κύκλος της ζωής και της γνώσης, ο στρόβιλος του πάθους, ο χρόνος.  Ο τελευταίος μήνας του χρόνου ο Δεκέμβριος έχει ένα σχέδιο εμπνευσμένο από επτανησιακό υπέρθυρο και κάτω από αυτό ρόδια – κόκκινα ρόδια σύμβολο της ευτυχίας, καρπό της αιωνιότητας, της αφθονίας, της γονιμότητας, της καλοτυχίας, του πλούτου, του έρωτα, αλλά και των νεκρών ή του θανάτου.

            Οι αμμογραφίες προϋποθέτουν αμμουδιά και θάλασσα. Πού αλλού, αν όχι στην Κεφαλονιά, το νησί καταγωγής του δημιουργού. Το νησί της βίλλας Ροδόπη, όπου κάθε καλοκαίρι διοργανώνει σημαντικές καλλιτεχνικές και ποιητικές εκδηλώσεις. Ο Ελύτης έλεγε ότι «η Ποίηση πάντοτε είναι μία όπως ένας είναι ο ουρανός. Το ζήτημα είναι από πού βλέπει κανείς τον ουρανό. Εγώ, γράφει ο Ελύτης, τον έχω δει από καταμεσής της θάλασσας.». Ο Κώστας Ευαγγελάτος  ατενίζει τη θάλασσα του νησιού του από την παραλία του και κάτω από τον ουρανό του εμπνέεται και δημιουργεί, δημιουργεί ζωγραφική και ποίηση στην αμμουδιά και προσλαμβάνει τα μηνύματα από το μπλε της θάλασσας και το θαλασσί του ουρανού . Γράφει για το νησί της έμπνευσής του τον Ύμνο στην Κεφαλονιά :

Σε αισθάνομαι για φάρο στην ακτή της αλλαγής…/ Σε θαυμάζω που υφαίνεις  ρηξικέλευθες μορφές…/  Χαίρε σμαραγδί  λιμάνι  αποδήμων φυλαχτό / Χαίρε πέτρωμα σελήνης με ασήμι στο βυθό / Ταξιδεύεις και φωτίζεις τα θολόπλευστα στενά / μες’ του «είναι» το μεδούλι λατρευτή Κεφαλονιά!

            Άμμος, θάλασσα, νησί. Σχέδια επάνω στην άμμο που χαλάει η ήρεμη ή η φουρτουνιασμένη θάλασσα. Κάθε σελίδα του Ημερολογίου παραπέμπει σε ποίηση ελληνική και παγκόσμια : στο Les feuilles mortes του Jacques Prévert : « Et la mer efface sur le sable / les pas des amants désunis » Η θάλασσα σβήνει επάνω στην άμμο / τα βήματα των χωρισμένων εραστών, ή στον Άρη Αλεξάνδρου: «Κοίτα που η θάλασσα ανακατεύει συνεχώς ουρανό και φύκια πασχίζοντας να βρει το σωστό της χρώμα» για να αναφέρω δύο τυχαίες επιλογές.

Οι μορφές, γυναικείες και ανδρικές, του ημερολογίου είναι, για να θυμηθούμε πάλι την ποίηση του Κ.Ε,  «Άφαντα πρόσωπα ληφθέντων ονομάτων / άγνωστες γλώσσες και σφοδρές επιθυμίες /λαθρεπιβάτες στο ταξίδι του ονείρου / βαραίνουν την αυλαία του απείρου / που ανελέητα φωτίζεται και σβήνει».  Η ανθρώπινη μορφή παρούσα κάθε μήνα του Ημερολογίου αναπόσπαστο μέρος της φύσης και της ζωής. Στο Ημερολόγιο του Κ.Ε. δεν διέκρινα τη ρήξη, τη διάσπαση. Υπάρχει αντίθετα, η συμπόρευση, η ηρεμία, η πορεία της γνώσης, η δημιουργία, η αναζήτηση της λέξης που δεν είναι παρούσα, αλλά την εννοείς, η αναζήτηση του  συγκεκριμένου στίχου της ποίησής του που σου θυμίζει το σχέδιό του. Είναι το συναίσθημα που έχει βρει τη σκέψη του και αυτή με τη σειρά της έχει βρει τις λέξεις. Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσαμε να πούμε και για τη ζωγραφική : είναι το συναίσθημα που έχει βρει τη μορφή και το σχήμα του, την απεικόνισή του. Γράφει πάλι ο Κ.Ε. : «Αυστηρή μούσα / αλιεύει ναρκίσσους / απολιθώνει όνειρα / συνθέτει σήματα φωτός» και αλλού «Σμίλη φασμάτων / στην ακμή του νου / ανάγλυφα σμιλεύει / συνευρέσεις με την Τέχνη». Πρόσωπα, κύκλοι, καμπύλες, ευθείες και παραλληλόγραμμα, σκιές, ο κύκλος ζωής και ο χρόνος.

Ο χρόνος της στιγμής και ο χρόνος του μέλλοντος : Γράφει ο Κ.Ε. : «Προσμένεις ακόμη κάτι ατόφιο / πολύτιμο σαν μέλλον που επανέρχεται». Η στιγμή παίρνει ιδιαίτερο βάθος και λάμψη γιατί συνδέεται με το μέλλον. Ο χρόνος ανασταίνεται με τον έρωτα, πλάθει και ομορφαίνει με τη νιότη και τη γλυκύτητα της ωριμότητας. Χρόνος ευθύς, ελικοειδής, κυκλικός σαν αύρα που υφαίνει τη ζωή του ανθρώπου. Παραθέτω : «Στην αλίκτυπη οπή της οικουμένης / ώριμη ήβη λούζεται στα σπλάχνα / ήχων, χρωμάτων και νεκρών».

Το παρόν είναι ο τόπος όπου συναντώνται το παρελθόν και το μέλλον και γεμίζει η στιγμή με όλους τους χρόνους της διάρκειας σχηματίζοντας μιαν αιωνιότητα. Αυτός ο χρόνος, ο χωρισμένος σε ημέρες, εβδομάδες και μήνες είναι ο χρόνος του Ημερολογίου του Κώστα Ευαγγελάτου. Ας ευχηθούμε οι στιγμές, οι ημέρες, οι εβδομάδες και οι μήνες του κάθε χρόνου του να αποκτήσουν πληρότητα και να αγγίξουν την αιωνιότητα !

Σοφία Μωραΐτη, Δρ Φιλοσοφίας